Cứ đến ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch hàng năm, người ta lại râm ran nhắc về Lễ Thất Tịch, hay còn được gọi bằng cái tên đầy thân thương là Tết Ngâu. Ngày này không chỉ đơn thuần là một dấu mốc trên lịch; nó gắn liền với câu chuyện tình huyền thoại về Ngưu Lang Chức Nữ đã làm rung động biết bao thế hệ ở khắp châu Á. Từ những cơn mưa ngâu dai dẳng được ví như nước mắt tương phùng của đôi tình nhân, cho đến trào lưu giới trẻ rủ nhau ăn chè đậu đỏ cầu duyên rầm rộ những năm gần đây, Thất Tịch chứa đựng vô vàn điều thú vị và những lớp nghĩa sâu sắc. Nhưng đằng sau câu chuyện cổ tích lãng mạn ấy, Lễ Thất Tịch thực sự mang ý nghĩa gì trong dòng chảy văn hóa Á Đông? Và những phong tục độc đáo nào đã được các quốc gia gìn giữ và biến tấu qua hàng thế kỷ?
Thất Tịch Ngày Gì Nguồn Gốc Từ Đâu
Khi nhắc đến ngày 7 tháng 7 âm lịch hàng năm, người ta thường nghĩ ngay đến một ngày lễ đặc biệt gắn liền với câu chuyện tình yêu đầy lãng mạn nhưng cũng không kém phần bi thương. Đó chính là Lễ Thất Tịch, hay còn được dân gian gọi thân thương là Tết Ngâu. Ngày này không chỉ đơn thuần là một mốc thời gian trên lịch, mà còn là biểu tượng văn hóa sâu sắc, bắt nguồn từ một truyền thuyết cổ xưa đã đi vào lòng người suốt bao thế hệ.
Truyền thuyết nổi tiếng nhất về ngày Thất Tịch chính là câu chuyện về Ngưu Lang và Chức Nữ. Chuyện kể rằng, Ngưu Lang là một chàng chăn bò hiền lành, thật thà ở dưới trần gian. Một ngày nọ, chàng tình cờ gặp được Chức Nữ, một nàng tiên xinh đẹp và khéo léo trong việc dệt vải, con gái út của Ngọc Hoàng Thượng Đế. Hai người nhanh chóng phải lòng nhau, tình yêu của họ nảy nở mãnh liệt và họ quyết định kết duyên vợ chồng, sống một cuộc sống hạnh phúc bên nhau.
Tuy nhiên, chuyện tình giữa người phàm và tiên nữ không được phép. Ngọc Hoàng biết chuyện vô cùng tức giận, liền hạ lệnh bắt Chức Nữ về trời. Ngưu Lang đau khổ tột cùng, chỉ biết ôm hai con nhỏ chạy theo. Đến bên dòng sông Ngân Hà (Thiên Hà), chàng bị chặn lại, không thể nào sang sông để đoàn tụ với vợ con. Ngọc Hoàng thấy vậy càng tức giận, dùng cây trâm vàng vạch một đường sâu xuống hạ giới, biến dòng sông Ngân Hà vốn đã rộng nay càng thêm mênh mông, chia cắt đôi uyên ương vĩnh viễn.
Ngưu Lang và Chức Nữ chỉ còn biết đứng hai bên bờ sông, ngày đêm nhìn về phía nhau mà rơi lệ. Tình cảnh bi thương của họ khiến trời đất cũng phải cảm động. Bầy quạ trên trời thương xót, hàng năm cứ đến ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch lại cùng nhau bay về, bắc thành một chiếc cầu vắt ngang sông Ngân Hà để Ngưu Lang và Chức Nữ có thể gặp nhau trong giây lát. Chiếc cầu đặc biệt này được gọi là cầu Ô Thước (cầu do chim Ô Thước – tức chim quạ – bắc).
Chính cuộc gặp gỡ đầy nước mắt nhưng cũng tràn đầy tình yêu này vào đêm mùng 7 tháng 7 âm lịch hàng năm đã tạo nên ý nghĩa cho ngày Thất Tịch. "Thất" nghĩa là bảy, "Tịch" nghĩa là đêm. Thất Tịch chính là "Đêm thứ bảy" của tháng bảy âm lịch, đêm mà Ngưu Lang và Chức Nữ được đoàn tụ trên cầu Ô Thước. Tương truyền, những hạt mưa rơi vào ngày này chính là nước mắt của họ khi gặp gỡ hoặc khi chia ly, nên mới có tên gọi là "mưa ngâu" hay "Tết Ngâu". Từ đó, ngày Thất Tịch trở thành biểu tượng cho tình yêu đôi lứa, cho sự chia ly, nỗi nhớ mong và hy vọng đoàn tụ.
Thất Tịch: Hơn cả một ngày mưa ngâu
Thất Tịch, ngày 7 tháng 7 âm lịch, không chỉ đơn thuần là một ngày đánh dấu cuộc gặp gỡ hiếm hoi trên cầu Ô Thước. Sâu xa hơn, ngày này chất chứa bao ý nghĩa biểu tượng, chạm đến những cung bậc cảm xúc rất đỗi con người trong văn hóa Á Đông. Nó là bức tranh đa sắc về tình yêu, về sự chia ly, về niềm hy vọng đoàn tụ và cả sự giao thoa kỳ diệu giữa trời và đất.
Tại sao ngày này lại đặc biệt đến vậy? Bởi nó gói trọn thông điệp về tình yêu đôi lứa. Không phải là tình yêu viên mãn, mà là tình yêu phải trải qua thử thách, sự xa cách và nỗi nhớ da diết. Câu chuyện Ngưu Lang Chức Nữ nhắc nhở chúng ta rằng, ngay cả khi cách trở muôn trùng, tình yêu chân thành vẫn tồn tại và có sức mạnh vượt qua mọi rào cản, dù chỉ để gặp nhau một lần trong năm. Đó là biểu tượng của lòng chung thủy và khao khát được ở bên người mình yêu.
Ngày Thất Tịch cũng gắn liền với nỗi buồn chia ly. Hình ảnh hai người yêu nhau bị ngăn cách bởi dòng sông Ngân hà mênh mông gợi lên sự đồng cảm sâu sắc với những ai đang yêu xa, hay những mối tình dang dở. Nỗi đau ấy được thể hiện rõ nhất qua hiện tượng "mưa ngâu" thường xuất hiện vào dịp này. Dân gian tin rằng, những giọt mưa ấy chính là nước mắt của Ngưu Lang và Chức Nữ khi họ gặp lại nhau sau một năm dài mong nhớ, hoặc là nước mắt tiếc nuối khi phải chia xa. Mưa ngâu vì thế trở thành biểu tượng của cảm xúc, của sự lãng mạn pha lẫn u buồn, kết nối câu chuyện tình trên trời với cuộc sống trần gian.
Nhưng Thất Tịch không chỉ có chia ly. Nó còn là ngày của hy vọng và đoàn tụ. Cuộc gặp gỡ trên cầu Ô Thước, dù ngắn ngủi, lại là nguồn động viên lớn lao. Nó cho thấy rằng sau những khó khăn, sau những giọt nước mắt, vẫn có cơ hội để yêu thương được hàn gắn, để những trái tim xa cách tìm thấy nhau. Ý nghĩa này thể hiện sâu sắc giá trị nhân văn, đề cao niềm tin vào sự bền bỉ của tình yêu và sức mạnh của sự chờ đợi.
Tóm lại, Lễ Thất Tịch trong văn hóa Á Đông không chỉ là một ngày lễ theo lịch. Nó là một lời nhắc nhở về giá trị của tình yêu đích thực, về nỗi đau khi phải xa cách, về niềm tin vào sự đoàn tụ và về mối liên hệ cảm xúc sâu sắc giữa con người và thiên nhiên, được thể hiện qua những giọt mưa ngâu. Ngày này mang một vẻ đẹp lãng mạn, u hoài nhưng cũng đầy hy vọng, thấm đẫm những giá trị nhân văn được truyền từ đời này sang đời khác.
Thất Tịch muôn màu khắp châu Á
Bắt nguồn từ câu chuyện Ngưu Lang Chức Nữ đầy cảm động, Lễ Thất Tịch đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa nhiều nước châu Á. Tuy nhiên, dù cùng chung một gốc tích, cách người dân kỷ niệm ngày này lại mang những sắc thái rất riêng, phản ánh bản sắc văn hóa độc đáo của mỗi dân tộc. Từ việc cầu khéo léo ở Trung Quốc đến việc viết điều ước lên giấy ở Nhật Bản trong lễ hội Tanabata, mỗi nơi lại có những phong tục, nghi lễ khác nhau. Vậy, những nét đặc trưng ấy là gì và chúng được thể hiện ra sao?
Khất Xảo Tiết Ngày Cầu Khéo Tay
Ở Trung Quốc, Lễ Thất Tịch được biết đến với cái tên Khất Xảo Tiết, mang ý nghĩa "ngày cầu xin sự khéo léo". Cái tên này đã nói lên phần nào trọng tâm của ngày lễ tại đây, không chỉ là chuyện tình Ngưu Lang Chức Nữ mà còn là dịp để phụ nữ thể hiện và cầu mong sự tinh thông trong nữ công gia chánh.
Vào ngày này, các cô gái trẻ thường bày biện trái cây, bánh ngọt và các vật phẩm khéo tay do mình làm ra dưới ánh trăng. Họ thi thố tài năng thêu thùa, may vá, luồn kim chỉ qua chín lỗ kim một cách nhanh nhất dưới ánh nến. Ai làm được điều này được xem là người khéo léo, được Chức Nữ ban cho sự tinh xảo. Những món đồ thủ công tỉ mỉ, tinh xảo cũng được mang ra trưng bày, như một lời khẳng định về sự tài hoa của người phụ nữ.
Bên cạnh việc cầu khéo tay, Khất Xảo Tiết còn là ngày gắn liền với ước nguyện tình duyên. Một trong những biểu tượng đặc biệt của ngày này là Hồng Đậu, hay hạt đậu đỏ. Những hạt đậu nhỏ bé, màu đỏ thắm này được xem là biểu tượng của tình yêu sâu sắc, bền chặt và vĩnh cửu trong văn hóa Trung Hoa. Trao tặng Hồng Đậu cho người mình yêu vào ngày Thất Tịch là cách để bày tỏ tình cảm chân thành, gửi gắm ước mong về một mối tình không phai nhạt, dù có cách trở đến đâu.
Tanabata Nhật Bản Ước nguyện gửi trời sao
Ở xứ sở hoa anh đào, ngày Thất Tịch được biết đến với cái tên Tanabata, hay Lễ hội Sao. Dù chung nguồn gốc từ câu chuyện Ngưu Lang Chức Nữ, người Nhật lại thổi vào ngày này một nét riêng đầy lãng mạn và thi vị. Tanabata thường được tổ chức vào ngày 7 tháng 7 hàng năm, dù ở một số vùng lại kỷ niệm vào ngày 7 tháng 8 theo lịch cũ.
Điều đặc trưng nhất khi nhắc đến Tanabata chính là phong tục viết điều ước lên những mảnh giấy nhỏ đầy màu sắc gọi là tanzaku. Những ước nguyện này không chỉ gói gọn trong chuyện tình yêu đôi lứa đâu nhé. Người ta có thể viết bất cứ điều gì mình mong muốn, từ việc học hành tấn tới, công việc thuận lợi, sức khỏe dồi dào cho đến những ước mơ giản dị trong cuộc sống hàng ngày. Mỗi màu giấy tanzaku lại mang một ý nghĩa riêng, ví dụ màu xanh lá cây tượng trưng cho sự phát triển, màu đỏ cho lòng biết ơn, màu vàng cho sự giàu có, màu trắng cho sự trong sạch và màu đen (hoặc tím) cho sự thông thái.
Sau khi viết xong, những mảnh tanzaku rực rỡ này sẽ được treo lên cành tre. Cây tre trong văn hóa Nhật Bản là biểu tượng của sức sống mãnh liệt, sự dẻo dai và khả năng vươn cao. Việc treo ước nguyện lên cành tre như một cách để gửi gắm mong ước của mình bay thật cao, chạm tới bầu trời đầy sao, nơi Ngưu Lang và Chức Nữ gặp gỡ, với hy vọng lời cầu nguyện sẽ được linh ứng.
Không chỉ có tanzaku, cành tre Tanabata còn được trang trí bằng rất nhiều loại đồ vật thủ công bằng giấy khác. Đó có thể là những hình gấp giấy origami tinh xảo, những dải giấy dài tượng trưng cho dòng sông Ngân Hà, hay những hình nộm nhỏ xinh. Mỗi món đồ trang trí đều mang một ý nghĩa tốt lành, liên quan đến sự may mắn, mùa màng bội thu hay sự khéo léo trong công việc nhà.
Sau khi lễ hội kết thúc, những cành tre đầy ước nguyện này thường được mang đi thả trôi sông hoặc đốt đi. Hành động này mang ý nghĩa gột rửa những điều không may mắn và để những ước nguyện bay theo làn khói, dòng nước đến với trời cao, mong sao chúng sẽ sớm trở thành hiện thực. Tanabata ở Nhật Bản không chỉ là ngày lễ của tình yêu mà còn là dịp để mọi người bày tỏ những khát vọng tốt đẹp cho bản thân và những người xung quanh, tạo nên một không khí lễ hội rộn ràng và tràn đầy hy vọng.
Chilseok Hàn Quốc Nước Mưa và Sức Khỏe
Ở xứ sở kim chi, ngày 7 tháng 7 âm lịch được gọi là Chilseok. Đây là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng, mang đậm dấu ấn văn hóa và gắn liền với những phong tục độc đáo, khác biệt so với các nước láng giềng. Dù cùng chung nguồn gốc truyền thuyết về Ngưu Lang Chức Nữ, người Hàn Quốc lại có cách diễn giải và kỷ niệm rất riêng.
Một trong những điểm đặc trưng nhất của Chilseok chính là ý nghĩa gắn liền với nước mưa. Mưa rơi vào ngày này thường được gọi là "nước Chilseok". Theo quan niệm dân gian, đây không chỉ đơn thuần là những giọt nước từ trời mà còn được xem là nước mắt của Ngưu Lang và Chức Nữ khi họ gặp lại nhau sau một năm xa cách. Tuy nhiên, vượt lên trên sự lãng mạn của câu chuyện tình yêu, nước Chilseok còn mang ý nghĩa thanh tẩy và phục hồi. Người xưa tin rằng tắm trong nước mưa Chilseok hoặc chỉ đơn giản là tắm vào ngày này sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh, xua tan bệnh tật và những mệt mỏi tích tụ trong mùa hè nóng bức.
Về ẩm thực, Chilseok là thời điểm lý tưởng để thưởng thức các món ăn chế biến từ lúa mì. Lúa mì thường được thu hoạch vào khoảng đầu tháng 7 âm lịch, nên đây là lúc loại ngũ cốc này tươi ngon và bổ dưỡng nhất. Các món ăn truyền thống phổ biến trong ngày Chilseok bao gồm miljeonbyeong (bánh kếp lúa mì mỏng) và milguksu (mì lúa mì). Việc ăn những món này không chỉ đơn thuần là thưởng thức hương vị mùa vụ mà còn thể hiện sự trân trọng thành quả lao động và cầu mong một vụ mùa bội thu.
Ngoài ra, phong tục tắm để cầu sức khỏe cũng là một nét văn hóa nổi bật của Chilseok. Dù có mưa Chilseok hay không, nhiều người Hàn Quốc vẫn duy trì thói quen tắm rửa sạch sẽ vào ngày này với niềm tin rằng nước sẽ cuốn trôi đi những điều không may mắn và mang lại sự sảng khoái, khỏe khoắn cho cả năm. Đây là một minh chứng cho thấy Chilseok trong văn hóa Hàn Quốc không chỉ là ngày của tình yêu đôi lứa mà còn là ngày để chăm sóc bản thân và cầu nguyện cho sức khỏe dồi dào.
Thất Tịch Việt Nam Ngày Ông Ngâu Bà Ngâu
Ở Việt Nam, ngày Thất Tịch thân thương lắm, người ta hay gọi là "ngày ông Ngâu bà Ngâu". Cứ đến mùng 7 tháng 7 âm lịch, trời thường đổ những cơn mưa dầm dề, như nước mắt của đôi tình nhân Ngưu Lang Chức Nữ gặp nhau sau một năm xa cách vậy đó. Cái tên gọi mộc mạc này đã gắn chặt truyền thuyết vào hiện tượng thiên nhiên đặc trưng của tháng 7 âm lịch ở nước ta – mùa mưa ngâu.
Chính vì gắn liền với câu chuyện chia ly rồi mới đoàn tụ, mà trong dân gian Việt Nam có những quan niệm kiêng kỵ khá thú vị. Người xưa thường tránh làm những việc trọng đại như cưới hỏi hay xây nhà cửa vào ngày này. Họ sợ rằng làm việc lớn vào ngày của sự chia ly sẽ không mang lại may mắn, hoặc đơn giản là ngại cái "mưa ngâu" ẩm ướt, dầm dề cản trở mọi thứ. Những điều kiêng kỵ này thể hiện sự cẩn trọng, tin vào điềm lành điềm dữ của ông bà ta ngày trước.
Bên cạnh đó, có một phong tục truyền thống ít phổ biến hơn bây giờ, đó là Lễ Thù Du. Trong lễ này, các cô gái xưa thường bày biện mâm lễ, rồi thi nhau luồn chỉ qua chín lỗ kim. Đây là cách để họ cầu mong sự khéo léo trong công việc nữ công gia chánh, hay đơn giản là thể hiện tài năng của mình trước bạn bè. Lễ Thù Du mang đậm nét văn hóa truyền thống, đề cao sự tinh tế và đảm đang của người phụ nữ.
Tuy nhiên, nhắc đến Thất Tịch Việt Nam bây giờ, có lẽ thứ đầu tiên bật ra trong đầu nhiều bạn trẻ lại là… chè đậu đỏ! Trào lưu này rộ lên vài năm gần đây, với niềm tin rằng ăn chè đậu đỏ vào ngày này sẽ giúp những người độc thân tìm được tình yêu, còn các cặp đôi thì thêm gắn bó. Điều này khác hẳn với Lễ Thù Du truyền thống vốn tập trung vào sự khéo léo hay những kiêng kỵ liên quan đến mưa ngâu và sự chia ly. Nó cho thấy một góc nhìn hiện đại, lãng mạn hóa ngày Thất Tịch, biến nó thành một dịp để cầu duyên và thể hiện tình cảm.
Rõ ràng, Thất Tịch ở Việt Nam là sự pha trộn độc đáo giữa truyền thuyết xa xưa, những kiêng kỵ dân gian, một chút phong tục truyền thống và cả những trào lưu hiện đại. Mỗi khía cạnh lại vẽ nên một nét riêng, làm cho ngày 7/7 âm lịch thêm phần đặc biệt trong văn hóa Việt.
Thất Tịch Nên Làm Gì Và Kiêng Gì
Ngày Thất Tịch, hay còn gọi là ngày ông Ngâu bà Ngâu, từ lâu đã gắn liền với nhiều quan niệm dân gian thú vị. Không chỉ là dịp tưởng nhớ câu chuyện tình buồn của Ngưu Lang Chức Nữ, ngày 7 tháng 7 âm lịch còn là thời điểm mà mọi người tin rằng có những việc nên làm để cầu may mắn, đặc biệt là trong chuyện tình cảm, và những điều cần tránh để không gặp xui xẻo.
Những điều được khuyên làm trong ngày Thất Tịch
Theo truyền thống và quan niệm dân gian, ngày Thất Tịch là cơ hội để mọi người thể hiện lòng thành và mong ước của mình.
- Cầu duyên ở chùa chiền: Nhiều người, đặc biệt là những ai đang tìm kiếm tình yêu hoặc mong muốn mối quan hệ hiện tại thêm bền chặt, thường tìm đến các ngôi chùa linh thiêng để dâng hương, cầu nguyện. Đây là cách bày tỏ ước vọng về một lương duyên tốt đẹp, một cuộc sống hôn nhân viên mãn.
- Làm việc thiện: Thất Tịch cũng là dịp để gieo duyên lành bằng cách giúp đỡ những người xung quanh. Làm việc thiện không chỉ tích đức cho bản thân mà còn được xem là cách để tạo ra năng lượng tích cực, thu hút những điều tốt đẹp đến với mình, bao gồm cả may mắn trong tình yêu.
- Tặng quà ý nghĩa: Việc trao tặng những món quà nhỏ, chân thành cho người mình yêu thương hoặc những người thân yêu là cách thể hiện tình cảm và sự quan tâm. Món quà không cần đắt tiền, quan trọng là tấm lòng gửi gắm trong đó, giúp gắn kết tình cảm đôi lứa hoặc tình thân.
Những điều nên kiêng kỵ trong ngày Thất Tịch
Bên cạnh những việc nên làm, dân gian cũng lưu truyền một số điều cần tránh trong ngày này, chủ yếu xuất phát từ quan niệm về "mưa ngâu" và sự chia ly của Ngưu Lang Chức Nữ.
- Tránh tổ chức đám cưới: Quan niệm xưa cho rằng, ngày Ngưu Lang Chức Nữ gặp nhau rồi lại phải chia xa mang theo nỗi buồn và nước mắt (mưa ngâu). Vì thế, việc tổ chức những sự kiện trọng đại như đám cưới vào ngày này được coi là không may mắn, dễ dẫn đến chia ly hoặc cuộc sống hôn nhân không trọn vẹn.
- Hạn chế xây nhà, sửa nhà: Mùa mưa ngâu thường trùng với thời điểm Thất Tịch. Việc thi công xây dựng trong những ngày mưa gió được cho là không thuận lợi, dễ gặp trục trặc, ảnh hưởng đến chất lượng công trình và tiến độ. Do đó, dân gian thường kiêng kỵ làm nhà cửa vào dịp này.
- Tránh làm điều xấu: Dù là ngày nào thì việc làm điều xấu cũng không được khuyến khích. Tuy nhiên, trong một ngày mang nhiều ý nghĩa về tình cảm và sự đoàn tụ như Thất Tịch, việc gây gổ, làm tổn thương người khác hoặc thực hiện những hành vi tiêu cực càng bị xem là điều cấm kỵ, đi ngược lại với tinh thần nhân văn của ngày lễ.
Thất Tịch ngày nay
Ngày nay, khi nhắc đến Thất Tịch, bên cạnh những câu chuyện truyền thuyết hay phong tục xưa cũ, nhiều bạn trẻ lại nghĩ ngay đến một trào lưu khá mới mẻ: ăn chè đậu đỏ. Món chè ngọt ngào, với màu đỏ tượng trưng cho may mắn và tình yêu, bỗng trở thành "linh vật" được săn lùng rần rần mỗi dịp 7/7 âm lịch. Giới trẻ tin rằng, việc cùng nhau thưởng thức một bát chè đậu đỏ vào ngày này sẽ giúp họ "thoát ế", tìm được người yêu hoặc củng cố thêm tình cảm đang có. Trào lưu này lan tỏa mạnh mẽ, biến việc ăn chè đậu đỏ thành một hoạt động phổ biến, một cách "check-in" mùa Thất Tịch trên mạng xã hội, thể hiện mong ước về một chuyện tình đẹp.
Bên cạnh những phong tục hay trào lưu mới mẻ ấy, một câu hỏi cũng thường được đặt ra là liệu Lễ Thất Tịch có phải là ngày nghỉ lễ chính thức theo quy định của pháp luật Việt Nam không. Theo Bộ luật Lao động hiện hành, Lễ Thất Tịch không nằm trong danh sách các ngày nghỉ lễ được hưởng lương hoặc nghỉ bù. Vì vậy, ngày 7/7 âm lịch hàng năm vẫn là ngày làm việc và học tập bình thường theo lịch của các cơ quan, doanh nghiệp và trường học. Mọi hoạt động kỷ niệm hay theo đuổi trào lưu chè đậu đỏ đều diễn ra sau giờ làm việc hoặc vào cuối tuần nếu ngày đó trùng vào thứ Bảy, Chủ Nhật. Điều này cho thấy, dù mang nhiều ý nghĩa văn hóa và được đón nhận theo những cách thức hiện đại, Thất Tịch vẫn chủ yếu là một ngày lễ tinh thần, không có quy định pháp lý về việc nghỉ làm.