Ninh Thuận, cái tên gợi lên hình ảnh của nắng cháy, gió lồng lộng và những vườn nho trĩu quả đặc trưng. Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi, tỉnh thành đầy nắng gió này thực sự nằm ở đâu trên bản đồ Việt Nam, thuộc về vùng miền nào một cách chính xác? Và liệu ngoài cái nắng, cái gió đặc trưng ấy, Ninh Thuận còn ẩn chứa những điều kỳ diệu, những câu chuyện lịch sử, văn hóa hay tiềm năng kinh tế nào khác mà ít người biết đến? Vùng đất từng là trung tâm của vương quốc Chăm cổ Panduranga này không chỉ có những bãi biển hoang sơ đẹp mê hồn hay những đồi cát hùng vĩ, mà còn là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa, là cái nôi của ngành năng lượng tái tạo đang bứt phá. Cùng nhau vén màn bí ẩn về Ninh Thuận nhé.
Vị Trí Ninh Thuận Thuộc Miền Nào?
Nếu lật bản đồ hành chính Việt Nam ra, bạn sẽ thấy Ninh Thuận nằm chễm chệ ở phần cực Nam của vùng Duyên hải Nam Trung Bộ. Đây là vị trí chính thức, không cần bàn cãi. Tỉnh này giáp ranh với Khánh Hòa ở phía Bắc, Bình Thuận ở phía Nam, Lâm Đồng ở phía Tây, và đương nhiên là ôm trọn một phần bờ biển Đông đầy nắng và gió ở phía Đông.
Vị trí này đặt Ninh Thuận vào một khu vực chuyển tiếp địa lý khá thú vị. Nó mang đầy đủ đặc trưng của miền Trung với dãy Trường Sơn hùng vĩ ở phía Tây và bờ biển dài uốn lượn, nhưng lại nằm ở khúc cuối của miền, nơi khí hậu bắt đầu có những nét khác biệt rõ rệt so với các tỉnh phía Bắc Duyên hải Nam Trung Bộ. Khí hậu khô hạn đặc trưng, cái nắng, cái gió như rang… là "đặc sản" mà bạn dễ dàng tìm thấy ở đây, một nét rất riêng của vùng duyên hải khúc này.
Thế nhưng, đôi khi bạn lại nghe ai đó nói Ninh Thuận gần gũi hay có nét gì đó giống Đông Nam Bộ, hoặc thậm chí bị xếp chung trong một số cách phân loại không chính thức. Tại sao lại có sự "nhầm lẫn" hay liên tưởng này? Về mặt địa lý, Ninh Thuận giáp ranh với Bình Thuận, mà Bình Thuận lại giáp Đồng Nai – một tỉnh thuộc Đông Nam Bộ. Cái sự kề cận này tạo nên một vùng chuyển tiếp về cảnh quan và cả sự giao thoa về kinh tế, xã hội. Trong lịch sử, đôi khi các đơn vị hành chính hoặc vùng kinh tế được quy hoạch có thể nhóm các tỉnh lân cận lại với nhau, tạo nên sự liên kết. Hay trong một số báo cáo thống kê, vì sự gần gũi về địa lý và một số đặc điểm kinh tế xã hội, Ninh Thuận có thể được xem xét trong bối cảnh rộng hơn của khu vực phía Nam, bao gồm cả Đông Nam Bộ.
Tuy nhiên, dù có những nét giao thoa hay sự gần gũi nhất định, về mặt hành chính và phân loại vùng chính thức, Ninh Thuận vẫn thuộc về Duyên hải Nam Trung Bộ. Chính vị trí đặc biệt này đã góp phần tạo nên một Ninh Thuận rất riêng, vừa mang đặc trưng của miền Trung đầy nắng gió, lại thấp thoáng bóng dáng của sự chuyển mình về phía Nam sôi động.
Ninh Thuận: Thiên nhiên độc đáo
Nói đến Ninh Thuận, người ta thường nghĩ ngay đến "vùng đất của nắng và gió". Cái tên ấy không tự nhiên mà có, nó khắc họa rõ nét đặc điểm khí hậu đặc trưng, khác biệt hoàn toàn so với nhiều nơi khác trên dải đất hình chữ S. Ninh Thuận là tỉnh khô hạn nhất Việt Nam, với lượng mưa thấp và số giờ nắng cao quanh năm. Nắng như đổ lửa, gió như rang, tạo nên một bức tranh thiên nhiên đầy thách thức nhưng cũng vô cùng quyến rũ.
Chính cái sự "khắc nghiệt" của khí hậu lại góp phần định hình nên địa hình và hệ sinh thái độc đáo nơi đây. Dù mang tiếng là khô cằn, Ninh Thuận lại sở hữu sự đa dạng đáng kinh ngạc về cảnh quan. Từ những dãy núi hùng vĩ thuộc rìa phía Nam của Trường Sơn, tạo nên bức tường chắn gió và mây, lý giải phần nào cho sự khô hạn, đến những vùng đồng bằng ven biển bằng phẳng.
Bờ biển Ninh Thuận dài và đẹp mê hồn, với nhiều cung đường ven biển uốn lượn, ôm lấy những bãi cát trắng mịn, nước biển xanh ngọc bích còn giữ nguyên nét hoang sơ. Có những vịnh biển kỳ vĩ như Vĩnh Hy, nơi núi đá vươn mình ra biển, tạo nên cảnh sắc non nước hữu tình. Rồi những đồi cát rộng lớn, trải dài tưởng chừng vô tận như đồi cát Nam Cương hay Mũi Dinh, nơi gió tạo nên những vân cát diệu kỳ, biến đổi không ngừng theo từng khoảnh khắc trong ngày.
Trong bối cảnh khí hậu khô hạn, nguồn nước trở thành tài nguyên quý giá bậc nhất. Các con sông ở Ninh Thuận thường ngắn và dốc, phụ thuộc nhiều vào lượng mưa theo mùa. Để đối phó với tình trạng thiếu nước, người dân và chính quyền đã xây dựng hệ thống thủy lợi, hồ chứa (như hồ Sông Sắt, hồ Nha Trinh) để tích trữ và phân phối nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Sự khéo léo trong việc quản lý nguồn nước là yếu tố sống còn, giúp vùng đất này phát triển nông nghiệp đặc thù.
Sự kết hợp giữa nắng, gió, địa hình đa dạng từ núi, đồi cát đến biển cả và nguồn nước hạn chế đã tạo nên một hệ sinh thái riêng biệt. Đây là nơi sản sinh ra những tài nguyên thiên nhiên nổi bật gắn liền với cái nắng, cái gió như những cánh đồng muối trắng tinh trải dài (nổi tiếng nhất là Cà Ná), nơi muối được tạo ra hoàn toàn nhờ sức nóng của mặt trời và gió biển. Thảm thực vật ở những vùng khô hạn cũng có những loài đặc trưng, thích nghi với điều kiện khắc nghiệt. Tất cả làm nên một Ninh Thuận không lẫn vào đâu được, một vùng đất của nắng, gió và sự đa dạng đầy mê hoặc.
Về miền đất cổ kính và bản sắc Chăm
Ninh Thuận không chỉ là vùng đất của nắng và gió, mà còn là nơi lưu giữ một bề dày lịch sử đáng kinh ngạc, đặc biệt gắn liền với vương quốc Champa huyền thoại. Cứ ngỡ thời gian đã xóa nhòa tất cả, nhưng ở đây, quá khứ vẫn hiện hữu sống động trong từng viên gạch cổ, trong điệu múa, lời ca và nếp sống của cộng đồng.
Ninh Thuận chính là trái tim của tiểu quốc Panduranga, phần lãnh thổ cuối cùng và kiên cường nhất của vương quốc Champa xưa. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, Panduranga vẫn giữ vững bản sắc, trở thành nơi tập trung đông đảo người Chăm sinh sống và bảo tồn di sản của cha ông. Đến Ninh Thuận, bạn như lạc bước về một miền đất cổ, nơi những ngọn tháp Chăm sừng sững vươn mình đón nắng, kể câu chuyện về một nền văn minh rực rỡ đã từng tồn tại.
Bản sắc văn hóa Chăm ở Ninh Thuận vô cùng độc đáo và đa dạng. Nó không chỉ thể hiện qua kiến trúc tháp cổ kính như Po Klong Garai, Po Rome mà còn thấm đẫm trong đời sống tinh thần và vật chất của người dân. Hãy nhìn cách họ tổ chức lễ hội Kate đầy màu sắc, một dịp quan trọng để tưởng nhớ tổ tiên và các vị thần. Hay lắng nghe những làn điệu dân ca Chăm trầm bổng, xem những điệu múa uyển chuyển của các cô gái Chăm trong trang phục truyền thống rực rỡ.
Nền văn hóa Chăm còn được gìn giữ qua các làng nghề truyền thống. Nổi tiếng nhất phải kể đến làng gốm Bàu Trúc, nơi những người phụ nữ Chăm vẫn miệt mài nặn gốm hoàn toàn bằng tay theo kỹ thuật cổ xưa, không dùng bàn xoay. Hay làng dệt Mỹ Nghiệp với những tấm thổ cẩm rực rỡ hoa văn, mang đậm hồn cốt của người Chăm. Đó không chỉ là sản phẩm thủ công, mà là cả một câu chuyện văn hóa được dệt nên từ sợi chỉ.
Ngoài cộng đồng người Chăm, Ninh Thuận còn là nơi sinh sống của nhiều dân tộc anh em khác như Kinh, Raglai, Hoa… Sự giao thoa và chung sống hòa bình giữa các cộng đồng đã tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc màu, phong phú và đầy sức sống cho vùng đất này. Mỗi dân tộc mang đến một nét riêng, góp phần làm cho Ninh Thuận trở nên độc đáo và hấp dẫn hơn trong mắt du khách.
Từ vương quốc Chăm cổ kính đến một Ninh Thuận hiện đại đang vươn mình, dấu ấn lịch sử và bản sắc văn hóa vẫn luôn là mạch nguồn chảy xuyên suốt, tạo nên chiều sâu và sức hút đặc biệt cho vùng đất đầy nắng và gió này. Nó là niềm tự hào của người dân Ninh Thuận và là di sản quý giá cần được trân trọng, bảo tồn cho thế hệ mai sau.
Kinh tế Ninh Thuận: Nông sản đặc trưng và năng lượng sạch
Vùng đất đầy nắng và gió Ninh Thuận không chỉ có cảnh đẹp mê hồn mà còn sở hữu một nền kinh tế với những nét rất riêng, đang chuyển mình mạnh mẽ. Nếu ngày xưa người ta nghĩ ngay đến nông nghiệp thì giờ đây, bức tranh kinh tế đã thêm nhiều mảng màu tươi sáng, đặc biệt là năng lượng tái tạo.
Nhắc đến nông nghiệp Ninh Thuận, làm sao bỏ qua được những vườn nho xanh mướt trải dài dưới cái nắng như đổ lửa. Nho Ninh Thuận đã thành thương hiệu, không chỉ để ăn tươi mà còn chế biến thành rượu vang, mật nho, siro… mang lại giá trị kinh tế cao. Không chỉ có nho, ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là tôm giống, cũng là một thế mạnh nổi bật. Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, Ninh Thuận trở thành vựa tôm giống lớn của cả nước, cung cấp cho nhiều tỉnh thành khác. Nông nghiệp ở đây không còn đơn thuần là trồng cấy truyền thống mà đang dần ứng dụng công nghệ cao, thích ứng với khí hậu khắc nghiệt để cho ra đời những sản phẩm chất lượng, mang đậm dấu ấn địa phương.
Bên cạnh nông nghiệp, Ninh Thuận cũng đang khai thác tiềm năng công nghiệp, dù chưa phải là thế mạnh chủ lực nhưng cũng góp phần vào cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, điểm sáng rực rỡ nhất, đưa Ninh Thuận lên bản đồ kinh tế quốc gia trong những năm gần đây chính là sự bứt phá ngoạn mục trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.
Với lợi thế về bức xạ mặt trời và tốc độ gió thuộc hàng cao nhất cả nước, Ninh Thuận đã nhanh chóng trở thành "thủ phủ" của điện mặt trời và điện gió. Hàng loạt dự án năng lượng sạch mọc lên, biến những vùng đất khô cằn, đầy nắng gió thành những "cánh đồng năng lượng" khổng lồ với pin mặt trời và những trụ turbine gió vươn cao sừng sững. Sự phát triển này không chỉ tạo ra nguồn điện sạch, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia mà còn thu hút đầu tư, tạo việc làm, thay đổi diện mạo kinh tế – xã hội của tỉnh. Ninh Thuận đang chứng minh rằng, nắng và gió không chỉ là thách thức mà còn là tài nguyên vô giá để phát triển bền vững.
Từ những vườn nho, vuông tôm đặc trưng đến những nhà máy điện mặt trời, điện gió hiện đại, kinh tế Ninh Thuận đang cho thấy một sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa khai thác tài nguyên thiên nhiên và ứng dụng công nghệ tiên tiến. Vùng đất này đang từng bước khẳng định vị thế mới trên bản đồ kinh tế Việt Nam.
Ninh Thuận có gì hay ho để khám phá
Đến với vùng đất đầy nắng gió này, bạn sẽ lạc vào một thế giới đa sắc màu, nơi thiên nhiên hoang sơ giao thoa cùng nét văn hóa Chăm cổ kính. Ninh Thuận không chỉ có biển xanh cát trắng mà còn ẩn chứa vô vàn điều thú vị đang chờ bạn khám phá.
Nếu là người mê biển, Vịnh Vĩnh Hy chắc chắn là cái tên đầu tiên bạn phải ghé. Được ví như viên ngọc bích của Ninh Thuận, vịnh đẹp nao lòng với làn nước trong veo nhìn rõ đáy. Bạn có thể thuê thuyền đáy kính ngắm san hô rực rỡ, lặn biển khám phá thế giới dưới nước hay đơn giản là thư thái tắm nắng trên bãi cát mịn màng. Gần đó, Bãi Kinh cũng là điểm dừng chân lý tưởng với vẻ đẹp hoang sơ và yên bình.
Không chỉ có vịnh đẹp, Ninh Thuận còn sở hữu những bãi biển trải dài quyến rũ như biển Ninh Chữ – một trong những bãi biển đẹp nhất miền Trung, hay Mũi Dinh với ngọn hải đăng cổ và khu vực "tiểu sa mạc" độc đáo ngay cạnh biển. Cảm giác chinh phục đồi cát để lên ngọn hải đăng ngắm toàn cảnh biển trời bao la cực đã.
Nhắc đến "sa mạc", không thể bỏ qua Đồi cát Nam Cương. Đây là một trong những đồi cát đẹp và rộng lớn nhất Việt Nam. Mỗi buổi sáng sớm hay chiều tà, đồi cát lại biến ảo màu sắc dưới ánh mặt trời, tạo nên khung cảnh kỳ vĩ như tranh vẽ. Trải nghiệm trượt cát hay thuê xe địa hình khám phá đồi cát mênh mông là hoạt động được nhiều du khách yêu thích.
Về với cội nguồn văn hóa, Tháp Po Klong Garai sừng sững trên đồi Trầu là biểu tượng của Ninh Thuận. Quần thể tháp Chăm cổ kính này mang đậm dấu ấn kiến trúc và điêu khắc của vương quốc Champa xưa. Đến đây, bạn không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính mà còn có cơ hội tìm hiểu về lịch sử, tín ngưỡng và các lễ hội truyền thống đặc sắc của người Chăm. Tháp Po Rome cũng là một di tích quan trọng, thể hiện sự đa dạng trong kiến trúc tháp Chăm.
Để hiểu thêm về đời sống và nghề truyền thống của người Chăm, hãy ghé thăm Làng gốm Bàu Trúc và Làng dệt Mỹ Nghiệp. Tại Bàu Trúc, bạn sẽ ngỡ ngàng trước kỹ thuật làm gốm hoàn toàn bằng tay, không dùng bàn xoay, được truyền đời bởi những người phụ nữ Chăm khéo léo. Còn ở Mỹ Nghiệp, những khung cửi cổ vẫn ngày đêm hoạt động, tạo ra những tấm thổ cẩm rực rỡ hoa văn. Bạn có thể tự tay thử làm gốm hoặc chọn mua những sản phẩm thủ công độc đáo làm quà.
Đặc biệt, đến Ninh Thuận mà không nhắc đến du lịch nông nghiệp thì quả là thiếu sót. Vùng đất này nổi tiếng với những vườn nho xanh mướt trải dài. Ghé thăm các vườn nho như Thái An, Ba Mọi, bạn sẽ được đi dạo giữa những giàn nho trĩu quả, tìm hiểu quy trình trồng và chế biến, thưởng thức nho tươi, mật nho, rượu vang nho ngay tại vườn. Ngoài ra, Ninh Thuận còn có những cánh đồng muối trắng tinh khôi như Cà Ná, Phương Hải, tạo nên khung cảnh lao động đặc trưng và là điểm chụp ảnh độc đáo, nhất là vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn.
Từ những bãi biển hoang sơ, đồi cát kỳ vĩ, di tích cổ kính đến làng nghề truyền thống và vườn cây ăn trái đặc sản, Ninh Thuận mang đến một hành trình khám phá đầy bất ngờ và thú vị.